در طول سالیان، ترکیه میراث دار معماری منحصر به فردی بوده که به آن افتخار کرده است. هرساله دهها میلیون بازدید کننده ی خارجی برای دیدن این میراث گرانبها که نمی توان ارزش آن را تعیین نمود ، از این بنا های معماری دیدن می کنند. ترکیه در طول تاریخ میزبان فرهنگ های بسیاری بوده است. این کشور پلی بین اروپا و آسیا بوده که اهمیت راهبردی این بخش از جهان را نشان می دهد؛ هرمنطقه ترکیه در مقایسه با جاهای دیگر منحصر به فرد است. این همه غنا و تنوع فرهنگی منجر به پیشرفت مفاهیم ، سبک زندگی، معماری و هنر شده است.
پیدایش وپژگی های معماری سلجوقی در ترکیه در دوره ی مهاجرت قبایل ترک تبار به مناطق اناتولی و بنا نهادن امپراطوری عثمانی آغار شد و در مساجد، گنبد ها کاخ ها و حمام های ترک نمود پیدا کرد. شرایط فرهنگی متفاوتی که امپراتوری عثمانی پذیرفته بود در ساختارهای معماری، نقوش و کنده کاری‌هایی که ساختمان‌ها، کاخ‌ها و خانه‌ها را تزئین می‌کردند،بازتاب یافته بود. در ترکیه هنر معماری با بهره‌برداری از کوچک‌ترین فضاهای خالی روی دیوارها و سقف‌هادر میان نقوش، کنده کاری‌ها و پنجره‌هایی که نور را از خود عبور می دادند ، زیباترین آثارهنری را به نمایش گذاشته است که نشان‌دهنده دوره های مختلف تاریخی آن است.
معماری سلجوقی در ترکیه
ترک ها مردمان کوچ رویی بودند که چادر های گنبدی شکل خود را متناسب با محل زندگی بومی خود یعنی آسیای مرکزی تغییر داده بودند. این اشکال گنبدی شکل بعد ها بر هنرهای تزیینی و معماری در ترکیه اثر گذار شدند. هنگامی که سلجوقیان اولیه برای نخستین بار به ایران آمدند بنا هایی را مشاهده کردند که به روش سنتی ساخته شده بودند. و زمانی که قلمرو پادشاهی سلجوقی ترکیه را نیز در برگرفت، گرایش معماری خاصی آغاز گردید. علیرغم گوناگونی تأثیرگذاری فرهنگی، امپراتوری کار بزرگی انجام داد و توانست عناصر معماری را با ترکیه تطبیق دهد.
بناهای متعددی از جمله آرامگاه ها مساجد، مدرسه ها، بیمارستان ها، کاخ ها، حمام ها و غیره در این دوره ساخته شد. این بنا های معماری به دلیل قالب بندی و طراحی ساده و تناسبات دلپذیرشان شناخته شده هستند. این سازه های معماری در اصل ساده و سرراست بودند اما در ساختار خود ایده ی بنای یادبود را داشتند و دارای دروازه ورودی بزرگی با تزیینات چشم نواز بودند قطعه های سنگی و آجری بزرگ و صیقلی در معماری سلجوقی در ترکیه به کار می رفت که غالبا با عبارت «شعر در سنگ» از آن یاد می شود. بنای مدرسه (Çifte Minareli Medrese) در استان ارزروم نمونه ای بدیع از این سبک است.
معماری عثمانی در ترکیه
امپراطوری عثمانی در بسیاری از زمینه ها عملکردی فوق العاده داشته از جمله در ساخت بناهای شاخصی که فورا توجه انسان را به خود جلب می کرد و تحسینی ناگفته را در چشم بینندگان بر می انگیخت. بسیاری از اسلوب های دیگر از جمله معماری اسلامی و بیزانسی بر آنها اثرگذار بودند اما آنها با ادامه راه خود ظاهری متمایز را شکل دادند که در کتاب‌های تاریخ معماری جایگاهی جاودانه برایشان به ارمغان آورد..
برخی از بهترین شاهکارهای معماری عثمانی در ترکیه، که هنوز پابرجا هستند عبارت هستند از کاخ‌ها، فواره‌های آب و پل‌ها . اما این مساجد عثمانی هستند که با بناهای پیچیده که با محل عبادت تطابق دارد، بیتشرین تحسین را بر می انگیزند. گرچه شهرت آنان در معماری فوق العاده در قرن چهاردهم یعنی زمانی که بر بورسا و ادرنه تسلط یافتند، ،آغاز شد، اما سالها طول کشید تا قادر شوند بناهایی بسازند که حتی اکنون نیز در آزمون زمان پابرجا بمانند. بهترین مکان برای دیدن معماری عثمانی در ترکیه، اولین منطقه در زمان حمله شان به قسطنطنیه است یعنی همان منطقه قدیمی استانبول که مسجد آبی سلطان احمد و همچنین کاخ توپکاپی را در خود جای داده.
نمونه ای از معماری در ترکیه (مسجد و کلیسای ایاصوفیا)
در سال 537 میلادی امپراتور روم، ژوستینین یکم عمارت مشهور ایاصوفیا را بنا نهاد تا به عنوان بزرگترین کلیسای جامع در آن دوران مورد استفاده قرار گیرد. ایاصوفیا در ترکیه دارای معماری عجیب بیزانسی، گنبدی زیبا و برخی از شگفت انگیزترین موزاییک های باستانی است که تا به حال دیده اید. ایا صوفیا در قرن پانزدهم میلادی توسط امپراتوری عثمانی که قسطنطنیه را فتح کرد به مسجد تبدیل گردید. مناره ها و خطاطی های بی نظیر اسلامی نیز در این دوره به سازه اضافه گردید سرانجام، ایاصوفیا در سال 1935 به یک موزه تبدیل شد و امروزیکی از جاذبه‌های استانبول است که نمی‌توانید از دیدن آن صرف نظر کنید. شما به راحتی می توانید با سوار شدن متروبه ایستگاه سلطان احمد بروید که با پای پیاده مدت کمی تا ایاصوفیا فاصله دارد.
معماری مدرن در ترکیه
ترکیه به یک مرکز فرهنگی جهانی در دنیا تبدیل شده است. این کشور با ترکیب تاریخ متنوع و غنی با پیشرفت های جدید، به گردهم آوردن تکنیک های ترکیبی و تاریخی شهرت دارد. استانبول به عنوان موطنی برای یکی از سریع ترین اقتصادهای در حال پیشرفت شهری در جهان شناخته می شود و سازه های معماری نوین در سراسر کشور در حال ساخته شدن هستند. این بنا ها فراتر از طرح‌های متعامد و عمل‌گرا،،با پوشش‌های جدید ساختمان، فضاهای عمومی باز و روابط متنوع با مناظر ساخته شده اند.
به عنوان نمونه، آکواریوم آنتالیا در ترکیه برای هماهنگی با منظره اطراف آن ساخته شده است. طراحی آن ترکیبی از یک فضای عمومی با یک برنامه داخلی، شامل یک پوسته مواج و منحنی است که به محافظت از آن در برابر باد کمک می کند. تمرکز فرایند طراحی این بنا برساخت یک نیمسایه کم رنگ بود که با توپوگرافی اطراف خود هماهنگی داشت. در پشت طبقه همکف، یک فضای عمومی سایه دار ساخته شد تا هم بازدیدکنندگان را از باد محافظت کند و هم بتوانند از نور آفتاب لذت ببرند. بر اساس معماری نوین در ترکیه، این قسمت نقطه تقارب، تجمع و انتشار پروژه به حساب می آید.
نمونه ای از معماری نوین در ترکیه: مزرعه 38 30 درجه
مزرعه 38-30 درجه یک کارخانه مهم محصولات لبنی در ترکیه است که بنای عظیم آن از معماری معاصر الهام گرفته است. آیا از این نام عجیب و غیرعادی تعجب می کنید؟ دلیل اصلی چنین نامگذاری عجیبی قرار گرفتن این مکان در روستای آفیون تازلار و مختصات جغرافیایی 38 و 30 درجه یعنی «دره هنر» بوده است. این ساختمان شگفت انگیز تنها محل تولید لبنیات نیست بلکه نقش موزه و نمایشگاه پنیر را نیز ایفا می کند. این بنا بر اساس درک معماری نوین و با ساختاری بیضوی که گرداگرد یک حیاط بسته را احاطه می کند، تک تک فرایند ها و فضاهای تولید را شامل می گردد، و ،به بازدیدکنندگان امکان می دهد که تمام مراحل مختلف تولید پنیر را از نمای شفاف و 360 درجه مشاهده کنند.
